Թաիլանդում վերջերս հրապարակված ուսումնասիրությունը առաջին անգամ՝ օգտագործելով ժամանակակից կենսամոլեկուլային տեխնիկա, հաստատել է, որ Կենտրոնական Թաիլանդի բնակիչները բետելի ընկույզ էին ծամում դեռևս 4000 տարի առաջ։
Ուսումնասիրության արդյունքները հրապարակվել են «Frontiers in Environmental Archaeology» ամսագրում։
Նոնգ Ռաչավատի թաղումներից վերցված ատամնաքարերի եզակի վերլուծությունը բացահայտել է արեկոլինի՝ արեկայի ընկույզում հայտնաբերված ալկալոիդի բնորոշ միացությունները։
Այս գիտական նվաճումը տարածաշրջանում հին սովորության առաջին ուղղակի կենսաքիմիական հաստատումն է՝ անկախ ավանդական հնագիտական ապացույցներից (ներկված ատամներ, ընկույզի կճեպներ և այլն)։
Հետազոտողները օգտագործել են երկփուլ ռազմավարություն. նախ՝ նրանք փորձարկել են մեթոդը վերահսկվող բետելի խառնուրդների ժամանակակից նմուշների վրա, ապա այն կիրառել են մ.թ.ա. 4080-3850 թվականներով թվագրված մարդկային թաղումներից վերցված ատամնաքարի 36 նմուշների վրա։
Մեկ կանացի թաղումից վերցված երեք նմուշները ցույց տվեցին արեկոլինի հետքերի հստակ դրական արդյունքներ, որոնք Հարավարևելյան Ասիայում բեթելի ընկույզի օգտագործման ամենավաղ վկայությունն են։
Բեթելի տերևի և արեկայի ընկույզի խառնուրդ ծամելու սովորույթը թվագրվում է նեոլիթյան դարաշրջանին և տարածվել է ավստրոնեզական ժողովուրդների միգրացիաների միջոցով։
Այլ ուսումնասիրություններ ծամելու առաջին վկայությունները թվագրել են մ.թ.ա. մոտ 4600 թվականին Ֆիլիպիններում, ապա սովորույթը հասել է մայրցամաքային հարավ-արևելք մ.թ.ա. մոտ 3000-2500 թվականներին։ Սա մշակութային ընդլայնման այն ուղին է, որը մենք տեսնում ենք Թաիլանդում։
Հին ժամանակներում բեթելի ծամելը ոչ միայն «վատ սովորություն» էր, այլև առօրյա կյանքի կարևոր մաս՝ դեղագործական միջոցների, մշակույթի և ծեսերի միաձուլում։ Եվ այն փաստը, որ դրա հետքերը հայտնաբերվել են կնոջ թաղման մեջ, ենթադրում է ավանդույթի լայնորեն տարածված ներգրավվածություն, այլ ոչ թե ինչ-որ բացառիկ բան։
