Քրիստինե Աղալարյան, Էդիկ Բաղդասարյան, DOSSIER
Ապրիլի 9-ին կայացավ Հայաստանի Հանրապետության նորընտիր նախագահ Արմեն Սարգսյանի երդմնակալության արարողությունը։ Մեծ Բրիտանիայում Հայաստանի նախկին դեսպանը հայտնի գորածարար է։ Միլիոնատեր նախագահը Բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց էթիկայի հանձնաժողով ներկայացրած իր հայտարարագրում, իհարկե, բիզնեսների մասին ոչինչ չի նշել։ «Հետք»-ը իր գործընկերների միջոցով փորձել է պարզել՝ ինչ բիզնեսների մեջ է ներգրավված ՀՀ 4-րդ նախագահը և Investigative Dashboard-ի օգնությամբ ձեռք է բերել նրան առնչվող ընկերությունների վերաբերյալ փաստաթղթերը։
Մաս 1
Մեկ տարի առաջ՝ 2017 թվականի ապրիլի 25-ին, Մեծ Բրիտանիայում Հայաստանի դեսպան Արմեն Սարգսյանը հանդիպել է Ղազախստանի վարչապետ Բակիջան Սագինտաևին։ Սակայն այս հանդիպումը որեւէ առնչություն չուներ Հայաստանի եւ Ղազախստանի հարաբերությունների հետ։ Հայաստանի կառավարությունը նրան չի գործուղել Ղազախստան։ Դեսպան Արմեն Սարգսյանն այնտեղ ներկայացել է որպես անդրազգային «Inalca Eurasia» ընկերության տնօրենների խորհրդի նախագահ։ Երբ սկսեցինք ուսումնասիրել դեսպան Արմեն Սարգսյանի գործունեությունը, ակնհայտ դարձավ, որ նրա հանդիպումների հիմնական մասը կապված է զանազան բիզնես ծրագրերին։ Արմեն Սարգսյանը պնդում է, որ ինքը բիզնեսներ չունի, և դրա համար իր հայտարարագրում չի գրել այդ մասին, ավելին` նրա կինը՝ Նունուֆար Սարգսյանը, եկամուտներ չի ունեցել 2013 թվականից սկսած։ «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազույցում Արմեն Սարգսյանն ասում է, որ զանազան բիզնեսներում իր ունեցած բոլոր բաժնեմասերը փոխանցել է ընտանեկան հիմնադրամին, որի բաժնետեր չէ ստեղծման օրվանից, և բիզնեսով ոչ թե ինքն է զբաղվում, այլ ընտանեկան հիմնադրամը։ Արմեն Սարգսյանն, ըստ երեւույթին, աշխարհում այն եզակի պաշտոնյաներից է, ով բիզնես ընկերությունների համար աշխատում է «անվճար»։ Իրականությունն այն է, որ Հայաստանը Մեծ Բրիտանիայում ներկայացնող դեսպանը տարիներ շարունակ պաշտոնն օգտագործել է իր և իր ընտանիքի բիզնեսները զարգացնելու համար։ Իսկ երբ նրան ազատել են դեսպանի պաշտոնից, նա միանգամից հրաժարվել է Հայաստանի քաղաքացիությունից ու դարձել Մեծ Բրիտանիայի քաղաքացի, որովհետեւ Հայաստանի Հանրապետության սովորական անձնագիրն այլեւս «պիտանի» չէր, դրանով դժվարություններ կունենար այդ բիզինեսներն անելիս։ Արմեն Սարգսյանի անունը կարելի է հանդիպել զանազան խոշոր կորպորացիաների, ընկերությունների, միությունների ղեկավարների կամ ներդրողների ցանկում: Որպես կանոն` նա ներկայացել է Բրիտանիայի քաղաքացի։ Մի քանի ընկերություններում մինչեւ 2015 թվականը նա այդպես է ներկայացել։ Թե երբ է Արմեն Սարգսյանը հրաժարվել Բրիտանիայի քաղաքացիությունից և երբ է նորից դարձել ՀՀ քաղաքացի, առայժմ դժվար է ասել։ «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում նա ասում է, որ 2011-ին Բրիտանիայի քաղաքացիությունից հրաժարվելու դիմում է ներկայացրել։ Հիշեցնենք, որ 2000թ. ապրիլի 20-ին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը Արմեն Սարգսյանին ազատել է Միացյալ Թագավորությունում Հայաստանի դեսպանի պարտականություններից։ Սակայն, Արմեն Սարգսյանն այդպես էլ որեւէ փաստաթուղթ չներկայացրեց Բրիտանիայի քաղաքացիությունից հրաժարվելու մասին։ Մեր բոլոր հարցումներին Մեծ Բրիտանիայի տարբեր կառույցներ, անհատական տվյալների պաշտպանության մասին օրենքին հղում անելով, մերժում են տեղեկություն տրամադրել, իսկ «Հետքը» շարունակում է բողոքարկել դրանք՝ նշելով, որ Հայաստանի համար այս դեպքում միանգամայն այլ տիրույթում է հարցը, Հայաստանի հանրային շահն ավելի կարեւոր է, որովհետև Արմեն Սարգսյանը դարձել է ՀՀ նախագահ և Մեծ Բրիտանիայի հետ այլեւս առնչություն չունի։
Մսամթերք արտադրող իտալական ընկերության մատակարարը ԱՊՀ երկրներում
Սարգսյանների բիզնեսի մի շարք ընկերություններ հիմնադրվել են Ավստրիայում: Ավստրիայի ընկերությունների գրանցման պետռեգիստրը հաստատում է, որ Արմեն Սարգսյանն ավստրիական Inalca Eurasia Holding GmbH ընկերության տնօրենների խորհրդի անդամ է (managing director): Ընկերությունն իր 2014-2015թթ. հաշվեկշռում ցույց է տալիս 120 մլն եվրո արժողությամբ ֆինանսական միջոցներ: Inalca Eurasia Holdings-ը հոլդինգային ընկերություն է, որը եվրասիական շուկայում իր դուստր ձեռնարկությունների միջոցով սննդամթերքի բաշխում է իրականացնում: Արմեն Սարգսյանը Inalca Eurasia Holding-ի տնօրենների խորհրդի անդամակցությունը ստանձնել է 2014 թվականի հունվարի 24-ին: Իսկ ընկերության հիմնադրման օրվանից մինչ օրս այդ պաշտոնը զբաղեցնում է նաև որդին՝ Հայկ Սարգսյանը: Inalca Eurasia Holdings-ի բաժնեմասերի 60%-ը պատկանում է իտալական Inalca S.P.A. ընկերությանը: Սա մսամթերքի արտադրություն և արտահանում իրականացնող հայտնի իտալական ընկերություն է, որը վերահսկում է Քրեմոնինի գերդաստանը և Քրեմոնինի ընկերությունների խումբը: Inalca Eurasia Holding GmbH-ի բաժնետոմսերի մնացյալ 40%-ի սեփականատերը ավստրիական Cascade International Holding GesmbH ընկերությունն է: Cascade International Holding GesmbH-ն հիմնադրվել է 2007-ին: Ներկայիս բաժնետերերը երկուսն են՝ Ամստերդամում գրանցված Cascade International B.V.-ն՝ 62,5% և Նոր Զելանդիայի Օքլանդ քաղաքում գրանցված Oakura International Limited-ը` 37,5%: Հետաքրքիրն այն է, որ համաձայն հոլանդական ընկերությունների ռեգիստրի փաստաթղթի՝ Cascade International BV-ն 2010 թվականից լուծարված է: Oakura International Limited-ը 100 տոկոսով պատկանում է նորզելանդական մեկ այլ ընկերության՝ Bromsgrove Limited-ին: Իսկ սրա միակ բաժնետերը ֆիզիկական անձ է՝ Ջոն Վիլսոն Հարթը (John Wilson Hart), որը հարկերի գծով իրավաբան է և, ըստ ամենայնի, ընկերությունը գրանցող և սպասարկող անձն է, այլ ոչ թե իրական բաժնետերը: Bromsgrove Limited-ի 100-տոկոսանոց զելանդական Powerhouse Holdings Limited-ի միջոցով Սարգսյանները նաև գործունեություն են ծավալում ՌԴ Սանկտ Պետերբուրգ քաղաքում: Օքլանդի նույն հասցեում և նույն անձի կողմից գրանցած այս ընկերությունը բաժնետեր է ռուսաստանյան «Корпорация Ленинград» (ООО “Корпорация Ленинград”) ընկերության, որը գրանցվել է 2010 թվականին և զբաղվում է կոմերցիոն գործունեության և կառավարման վերաբերյալ խորհրդատվություն տրամադրելով: Իր հերթին «Корпорация Ленинград»-ը 2017-ին նոր ընկերություն է հիմնադրել ՌԴ Պրիմորյան շրջանի փոխմարզպետ Գագիկ Զախարյանի հետ: Նախկինում Cascade International Holding GesmbH-ի բաժնետերերը եղել են Ջիբրալթարում և Շվեյցարիայում գրանցված այլ ընկերություններ, այդ թվում՝ Ամստերդամում գրանցված Knightsbridge Global B.V.-ն: Որքան էլ Սարգսյանները փորձել են թաքցնել իրենց ներկայությունը բիզնես-ոլորտում, այդուհանդերձ, պաշտոնական փաստաթղթերում մի կարևոր արտահոսք է եղել: Իտալական պետռեգիստրից մսամթերք արտադրող Inalca S.P.A.-ի վերաբերյալ մեր ձեռք բերած փաստաթղթում Սարգսյանների ազգանվան հետ հետևյալ նշումը կա. «Cascade International Holding GesmbH, հիմնադրված 2014-ին, ենթահոլդինգային ընկերություն է` ստեղծված գործընկեր ներդրող Սարգսյանի հետ, Եվրասիայում համատեղ գործունեություն ծավալելու նպատակով, փաստացի ծրագրված է ընդարձակում Ղազախստանում և Ռուսաստանի Դաշնության տարածքում»: